"همایش بین المللی حضـرت ابـوطالب(ع) ؛ حامی پیامبر اعظم(ص)" به همت "مجمع جهانی اهل بيت(ع)" و با همکاری نهادهای علمی و فرهنگی همسو برگزار می شود.
"آستان مقدس حسینی"، "مؤسسه تحقیقات و نشر حضرت ابوطالب(ع)"، "مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی"، "پژوهشگاه علوم و فرهنگ دفتر تبلیغات اسلامی"، "مرکز آموزش زبان حوزه های علمیه"، "جامعة المصطفی(ص) العالمیة"، "جامعة الزهراء(س)"، دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع)"، "مؤسسه فرهنگی میراث نبوت"، "پژوهشکده الذریة النبویة"، "مؤسسه فرهنگی مذهبی قاسم بن الحسن(ع)"، "مؤسسه فرهنگی هنری ابناءالرسول(ص)" و تعدادی از نهادهای دينی و فرهنگی ديگر، مشارکت کنندگان در برگزاری این کنفرانس بزرگ خواهند بود.
به همین مناسبت خبرنگار ابنا با حجت الاسلام دکتر «علیرضا ایمانی‌مقدم» معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت(ع) و دبیر اجرایی "همایش بین المللی حضـرت ابـوطالب(ع) ؛ حامی پیامبر اعظم(ص)" درباره ضرورت برگزاری همایش از سوی مجمع گفتگو کرده است.
ابنا: به نظر حضرتعالی ضرورت برگزاری همایش بین المللی برای حضرت ابوطالب چیست و انگیزه مجمع جهانی اهل بیت(ع) از برگزاری همایش چه بوده است؟
ـ دکتر ایمانی مقدم: در خصوص ضرورت همایش بین المللی در سطح وسیع درباره شخصیت ابوطالب باید عرض کنم اولاً ما موظفیم به تبلیغ دین اسلام و حضرت ابوطالب یکی از مدافعان سرسخت دین اسلام و وجود مقدس پیامبر(ص) آورنده این دین است. «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ» بنابراین یکی از مصادیق بارز تبلیغ دین، معرفی شخصیت حضرت ابوطالب(ع) است. ثانیاً دفاع از مظلوم؛ ما موظفیم از مظلوم دفاع کنیم و برگزاری این همایش برای معرفی شخصیت حضرت ابوطالب(ع) مصداق بارز دفاع از مظلوم است. سوم؛ بیان حقائق و ارزش هایی اخلاقی است که با معرفی ابعاد شخصیت حضرت ابوطالب(ع) به این مهم پرداخته ایم. چهارم؛ ترویج مفاهیم و معارف ناب دینی که در اشعار حضرت ابوطالب(ع) نهفته است. مگر نه این است که حضرت امیرالمومنین(ع) فرموده اند به جوانان و نوجوانان تان اشعار پدرم ابوطالب(ع) را بیاموزید. معلوم می شود که این اشعار صرف نظر از جنبه های برجسته‌ی ادبی، اندیشه های ناب معرفتی نیز دارد. پنجم؛ معرفی ابوطالب(ع) در میان حوزویان است. از این رو اصرار داریم این همایش در میان حوزه برگزار گردد و لذا فراخوان بیشتر میان حوزه های علمیه توزیع شد چون متأسفانه این شخصیت بزرگ در میان حوزویان آنچنان که باید شناخته شده نیست و ابعاد وجودی این بزرگ حامی پیامبر(ص) برای بسیاری از طلاب همچنان پوشیده است.
از سوی دیگر از بُعد بین المللی، طبق اساسنامه و مرامنامه مجمع که دفاع از تشیع و شیعیان سراسر جهان با محوریت تقریب بدون ایجاد حساسیت است، شخصیت حضرت ابوطالب(ع) می تواند وجه مشترک و مایه وحدت و انسجام بین امت اسلامی باشد. امروز نزدیک دو میلیارد مسلمان در سراسر زمین زندگی می کنند که اکثر قریب به اتفاق آنان با حضرت ابوطالب مشکل ندارند. گاهی اندیشه های شاذی پیدا شده که شبهاتی در مورد دین و اعتقاد و پایبندی حضرت ابوطالب ایجاد کرده است اما اکثریت جامعه اهل سنت و تمامی شیعیان اذعان به ایمان و اعتقاد درست حضرت ابوطالب(ع) دارند. پس برگزاری این همایش می تواند دستمایه هم افزایی امت اسلامی و تقریب مذاهب و ایجاد وحدت بین جامعه شیعیان و اهل سنت باشد.
ابنا: مهمترین شبهاتی که درباره حضرت ابوطالب مطرح است، چیست و چه پاسخی باید داد؟
ـ دکتر ایمانی مقدم: هم آیات متشابهی از قرآن کریم وجود دارد که دستمایه برای شبهه‌ی عدم ایمان حضرت ابوطالب(ع) قرار گرفته است و هم کینه های شخصی که برخی از دشمنان اسلام نسبت به شخص امیرالمومنین(ع) داشتند، در مورد پدر ایشان نیز سرایت یافته است.
از جمله آیاتی که استناد کرده اند، آیه شریفه «إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ» است که خداوند می فرماید: ای پیامبر؛ در اختیار تو نیست تا هر که را دلت خواست هدایت کنی، بلکه هدایت دست خداست. ذیل این آیه برخی از مغرضین روایتی جعل کرده و به پیامبر(ص) نسبت داده اند که پیامبر(ص) خیلی دلش می خواست عمویش ابوطالب(ع) این یار و حامی آن حضرت، ایمان بیاورد و مسلمان شود، اما ایشان قبول نمی کرد. آیه نازل شد که تلاش بیهوده نکن! «إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ» ذیل این آیه شبهه پراکنی های فراوانی در برخی تفاسیر می بینید. آیه دیگر آیه « وَ هُمْ يَنْهَوْنَ عَنْهُ وَ يَنْأَوْنَ عَنْهُ» است. خداوند در این آیه می فرماید: برخی مردم را از پیامبر(ص) باز می دارند در حالی که خود نیز از پیامبر(ص) دورند. یعنی با مشی و مرام پیامبر(ص) بیگانه هستند. برخی این آیات را به حضرت ابوطالب(ع) تطبیق دادند و شبهه ای ایجاد کرده و گفته اند ابوطالب(ع) چون ایمان نیاورده، روز قیامت در جهنم است اما مستقیماً در جهنم نمی سوزد. «یلقی فی ضحضاح فیرمی به فی نار جهنم» ابوطالب را در خمره ای می کنند و آن خمره را به آتش جهنم می اندازند. اینها شبهاتی است که جعل کرده اند.
صرف نظر از شبهه‌ها به نظر می رسد یک حقد و کینه شخصی با حضرت ابوطالب(ع) وجود دارد. من مکرر با عالمان اهل سنت در موسم حج بحث کرده ام. مخصوصاً در مدینه منوره و کنار حرم ائمه بقیع که مجال بحث بیشتری وجود دارد. یکی از علمای آنان گفت که ابوطالب(ع) به پیامبر(ص) ایمان نیاورد، چرا او را زیارت می کنید؟ گفتم که به گواهی تاریخ آن حضرت به پیامبر و دین اسلام ایمان آورد ولی به خاطر حفظ جان پیامبر ایمان خود را پنهاد می داشت تا بتواند بهتر از پیامبر دفاع کند. اما وی اصرار می کرد که ایمان نیاورده است. گفتم ای شیخ؛ اهل کتاب و معرفت هستی حتماً می دانی این شعر از کیست: «و أَبیَضُ یُستَسقَی الغمامُ بِوَجهِهِ ثمالُ الیَتامى عِصمَةٌ لِلأَرامِلِ» یک بیت از قصیده‌ی لامیه‌ی حضرت ابوطالب(ع) را خواندم و پرسیدم که معنای این بیت شعر چیست؟ آن سفید چهره ای که هر وقت تشنگی بر ما غلبه می کند، هر وقت قحطی بر مکه چیره می شود، ما چهره‌ی نورانی او را واسطه بین خود و خدا قرار می دهیم و خدا هم از سر صدقه‌ی آن روی پاک به ما عنایت می کند. صاحب این چهره کسی است که پناه بیوه زنان، یتیمان و بیچاره گان است. در پاسخ گفت که معلوم است این شعر از ابوطالب(ع) است. به جمعیت رو کردم و گفتم شما را قسم به خدا آیا معقول است کسی که این گونه درباره پیامبر خدا(ص) تعبیر می کند، به خود پیامبر(ص) ایمان نیاورده باشد؟ بعد آن عالم سنی کوتاه آمد و اظهار داشت که بنا بر یک قول ضعیف، ابوطالب(ع) مؤمن بوده و ایمان آورده ولی مشهور می گویند که ایمان نیاورده است!
به جمعی که آنجا بودند رو کردم و گفتم که خیر! درد بی درمان جای دیگر است! اگر ابوطالب(ع) پدر هر کدام دیگر از صحابه بود اینقدر با او دشمنی نمی کردید، تمام کینه توزی شما به خاطر این است که پدر امیرالمومنین علی علیه السلام است. پس غیر از آیاتی که مایه شبهه شده است کینه شخصی نواصب هم باعث دامن زدن به این دشمنی‌ها شده که متأسفانه امروز، نماد و نمود آن را در میان وهابیت می بینیم. افزون بر شخصیت ابوطالب، نقش پر رنگ همسر مکرمه ایشان بانو فاطمه اسد به عنوان کافله‌ی پیامبر نیز باید مورد توجه قرار گیرد که خوشبختانه در مورد ایمان ایشان و کفالت و حمایت وی از پیامبر(ص) هیچگونه تردیدی نیست و مورد وفاق همه فرق اسلامی است.
ابنا: ضرورت همکاری موسسات و نهادهای مختلف برای برگزاری همایش حضرت ابوطالب(ع) چیست؟
ـ دکتر ایمانی مقدم: مشکلات اقتصادی که در کل کشور بخاطر تحریم های ظالمانه غرب وجود دارد، محدودیت های مختلفی ایجاد کرده و به تمامی فعالیت های اقتصادی کشور ضربه زده است و افزون بر این، مراکز فرهنگی با مشکل بودجه مواجه شده اند و مورد بی مهری قرار گرفته اند و متأسفانه بیشترین فشار روی مراکز فرهنگی است. فعالیت های فرهنگی مجمع هم از این قانون مستثنی نیست از این رو مجبوریم که موسسات بین المللی فرهنگی دیگر را مثل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، جامعة المصطفی(ص) العالمیه و یا مراکزی که صبغه بین الملی ندارند اما دغدغه بین المللی دارند مثل شواری عالی حوزه، سازمان تبلیغات و دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم را به گونه ای در همایش شریک کنیم. همچنین بیوتات علما و مراجع معظم تقلید که حقاً در این زمینه همکاری می کنند. اینکه به سراغ مراکز بین المللی می رویم جهتش این است که هر مرکزی مسئولیت خود را به عهده بگیرد و اذعان کند که او هم در قبال این مهم موظف است و تکلیف دارد.
خدمت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (حفظه الله) که رسیدیم ایشان فرمودند: چهل سال از این نهضت علوی و انقلاب منتسب به امیرالمومنین(ع) گذشته است اما برای پدر بزرگوارش یک همایش بین المللی شایسته ای برگزار نکردیم و این برای ما پسندیده نیست. خدمت جناب آقای شهرستانی، مسئول دفتر آیت الله العظمی سیستانی(حفظه الله) در قم رسیدیم ابتدا با لسان طنز و شوخی فرمودند که ابوطالب(ع) جد ماست نه جد شما، شما اگر برای بزرگداشت ایشان زحمت می کشید دست تان درد نکند ما هم کمک می کنیم، سگس فرمود که ما هم پای کار هستیم و اگر همایش برگزار شود موظفیم کمک کنیم. آیت الله العظمی نوری همدانی(حفظه الله)، آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(حفظه الله) و آقایان دیگر هم به نوعی وعده دادند و برخی از آنان اقدام عملی و شایسته ای انجام دادند.
پس مشارکت موسسات بین المللی یک ضرورت است که از طرفی هر کدام مسئولیت شان را بر عهده بگیرند و از طرفی هم مجمع به تنهایی نمی تواند همایش شایسته و در خوری را برگزار کند.
ابنا: قصیده لامیه و اشعار حضرت ابوطالب(ع) در تاریخ اسلام معروف و مشهور است. درباره این بُعد از شخصیت حضرت ابوطالب(ع) توضیح دهید.
ـ دکتر ایمانی مقدم: ایشان یک ادیب بود و غیر از اینکه عموی پیامبر(ص) یا فرزند عبدالمطلب باشد یک شخصیت شاعر توانمند و ادیب فرهیخته بوده است و اشعارش از متانت و قوت لازم برخوردار است. شایسته است در رشته های تخصصی علوم ادب عربی اشعار حضرت ابوطالب(ع) مورد بررسی قرار بگیرد. هم از اوج بلاغت و فصاحت ادبی برخوردار است و هم حاوی نکات معرفتی است. اینکه امیرالمومنین(ع) می فرمایند: اشعار پدرم را به بچه هایتان یاد دهید برای این است که شعر او همانند شعر امروالقیس یا معلقات سبع نیست، اشعاری است که حاوی نکات فراوان معرفتی است. به یک بیت از آن اشعار اشاره کردم که درباره معرفی چهره پیامبر(ص) است که آن حضرت را به عنوان پناهنگاه بیچاره گان و فریادرس مظلومان معرفی می کند. از طرفی حضرت ابوطالب از معدود کسانی است که در عصر جاهلی از دانش کتابت بهره مند بوده و خواندن و نوشتن می دانسته و عربی، سرآمده بوده است. در تفسیر منسوب به ابن عباس مکرر آمده است که فلان واژه را هیچ کس به کار نبرده است ولی چون در شعر ابوطالب(ع) آمده است پس درست است، یعنی اشعار ایشان محک و معیار صحت و سقم در ادبیات عرب بوده است.
ما دو گونه در مورد شعر ابوطالب سخن داریم و از دو زاویه بحث شعر ایشان در این همایش مورد بررسی قرار می گیرد . اولی نقد و بررسی و شناخت خود اشعار است و دیگری اشعاری است که دیگر شاعران و ادیبان درباره حضرت ابوطالب(ع) سروده اند. در فراخوان همایش آمده است که اگر کسی در هر کدام از این زمینه ها قلم بزند می تواند شرکت می کند. افراد می توانند در بخش های ترجمه، نقد، توضیح و تشریح اشعار ابوطالب(ع) به همایش مقاله ارسال کنند چون اشعار ایشان مملو از واژگان عمیق و دشوار است. جمله بندی اشعار حضرت ابوطالب(ع) متعلق به چهارده قرن پیش است و می طلبد کسانی که شعرشناس و زبان شناس اند تلاش ویژه روی این مسئله داشته باشند. لذا یکی از 4 کمسیون اصلی همایش، کمسیون شعر و ادب است.
ابنا: روند برگزاری همایش حضرت ابوطالب(ع) را از ابتدا تاکنون تشریح کنید.
ـ دکتر ایمانی مقدم: اواخر سال 96 مرحله‌ی اولیه این کار کلید خورد و اصل موضوع در شورای معاونین مجمع جهانی اهل بیت(ع) مطرح شد که دو شخصیت یار و یاور پیامبر(ص) بودند یکی همسر گرامی پیامبر(ص)، حضرت خدیجه(س) و دیگر عموی بزرگوار پیامبر(ص)، حضرت ابوطالب. همانجا حاج آقای اختری فرمودند که درباره حضرت خدیجه(س) کارهای خوبی انجام شده است چون ایشان به عنوان همسر پیامبر(ص) و ام المؤمنین وجه مشترک امت اسلام است اما درباره حضرت ابوطالب به مقدار حضرت خدیجه(س) کار نشده از این رو میان این دو بزرگوار، حضرت ابوطالب(ع) را در اولویت قرار می دهیم.
پس از طرح بحث، مطلع شدیم که موسسه ای در قم زیر نظر حاج آقای صباحی کار خوبی در این زمینه انجام داده و چندین جلد کتاب درباره حضرت ابوطالب تحقیق کرده است. بالاخره کار شروع شد و اوائل سال 97 با سفر دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) به قم و نشستی که با آیت الله اعرافی در شورای مدیریت حوزه داشتیم، موضوع مطرح شد و آیت الله اعرافی وعده فرمود که بقیه سازمان ها و نهادهای بین المللی را جهت همراهی دعوت کنند و این کار شکل بگیرد ولی به دلائلی این دعوت انجام نشد. از سال گذشته شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع) تصویب کرد که دبیرکل محترم مقدمات برگزاری این همایش بین المللی را فراهم کند. از این رو کار شروع شد و آیت الله یوسفی غروی دبیری علمی این همایش را برعهده گرفتند و با چهار کمسیون تخصصی، جلسات را شروع کردند. کمسیون تاریخ، کلام، شعر و ادب و کمسیون مصنفین و مصنفات. دبیرخانه همایش در معاونت فرهنگی مجمع قرار گرفت و مسئول دبیرخانه حجت الاسلام جعفری فراهانی و مسئول و دبیر اجرایی، معاون فرهنگی مجمع است. تاکنون با مراجع معظم تقلید دیدارهای خوبی صورت گرفته است، دهها کتاب تحقیق شده و آماده چاپ است، چندین برابر این کتاب ها مقالاتی از کشورهای مختلف جهان به دبیرخانه واصل شده و در کمیته علمی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. لذا امیدواری ما این است که همایش شایسته و در خور تقدیری در اواخر اسفند امسال در قم برگزار شود تا مشمول لطف و شفاعت حضرت ابوطالب(ع) و فرزندان معصومش قرار گیریم.
ابنا: ظاهراً قرار بوده که همایش حضرت ابوطالب(ع) همراه با "هفتمین اجلاس مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع)" برگزار شود. چرا برگزاری همایش به تأخیر افتاد؟
دکتر ایمانی مقدم: ابتدا در شورای عالی مطرح شد که خوب است در سال 1398 همایش حضرت ابوطالب(ع) در حاشیه اجلاس هفتم مجمع برگزار شود. نظیر این تجربه را هم در اجلاس ششم داشتند که در حاشیه آن "همایش بین المللی امام سجاد زین العابدین(ع)" برگزار شده بود. ولی به دلائلی با این کار مخالفت شد چون از طرفی اجلاس، کار و اهداف خاص خود را دارد و از طرفی اجلاس خاص پیروان اهل بیت(ع) است در حالی که نویسندگان مقالات از مذاهب گوناگون جهان اسلام هستند. به همین خاطر موضوع همایش حضرت ابوطالب(ع) تحت الشعاع قرار می گرفت و حقش ادا نمی شد.
از طرف دیگر مهمانان اجلاس هفتم فقط نمایندگان شیعه اند اما همایش ابوطالب اعم از شیعه و سنی است و بسیاری از کسانی که از ایمان و شخصیت ابوطالب(ع) دفاع کرده اند از علمای اهل سنت هستند و آنها در اجلاس عمومی مجمع ما جایگاهی ندارند اما در همایش ابوطالب(ع) دعوت می شوند و ان شاءالله از حضورشان استفاده خواهد شد.
نکته بعدی هم این است که اجلاس مجمع عمومی معمولاً در تهران برگزار می شود یا حداکثر در مشهد. اما ما اصرار داریم که همایش حضرت ابوطالب(ع) در متن حوزه و در میان حوزویان در قم برگزار گردد تا اساتید، علما و فرهیختگان حوزوی با حضرت ابوطالب(ع) بیشتر آشنا شوند چرا که اگر آنها آشنا شوند، توده های مردم هم با این شخصیت آشنا می شوند. لذا تأخیر چند ماهه به این خاطر است که همایش پس از اجلاس هفتم مجمع در قم برگزار شود و حوزویان در اسام درسی خود در آن مشارکت داشته باشند.
ابنا: محصولات علمی همایش چگونه منتشر خواهد شد؟
دکتر ایمانی مقدم: امیدواریم یک "موسوعه سی جلدی" از کل کتاب های تحقیق شده و نیز مقالات برتر ارائه شده، به عنوان یادگاری از نتایج این همایش منتشر شود و جایش را در کتابخانه های محققین عالم پر کند.
همچنین با "مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نـور)" صحبتی شده تا بر پایه تفاهم نامه ای که بین مجمع و آن مرکز وجود دارد، منشورات همایش را در قالب نرم افزار هم ارائه کنیم.
ابنا: با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
