آیت‌الله رمضانی: دین باید در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کارآمد باشد
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) گفت: ما باید به دنبال رویکرد جامع نسبت به دین باشیم تا کارکرد جامع از دین را شاهد باشیم؛ رویکرد جامع یعنی دین هم ظاهر و هم باطن و هم مسئولیت فردی و هم مسئولیت جامع دارد. نمی‌شود دین این همه احکام اجتماعی داشته باشد ولی حکومت نداشته باشد.
با حضور آیت الله «رضا رمضانی» دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)، نشست هم‌اندیشی اساتید دانشگاه پیام نور با عنوان «نقش اساتید دانشگاه در معرفی اسلام جهانی» در سالن جلسات دانشگاه پیام نور استان قم برگزار شد.
آیت الله رمضانی در این نشست با اشاره به ویژگی‌های زبان قرآن اظهار کرد: قرآن یک زبان محاوره دارد که عربی است، اما یک زبان فهم هم دارد که فطرت و عقل است. حدود ۳۰۰ آیه درباره تفکر و تعقل در قرآن وجود دارد، زبان عقل دیروز و امروز و فردا نمی شناسد، قرآن به لحاظ زبان فهم، فراعصری است و فقط برای زمان پیامبر(ص) و مردم عرب نیست.
وی ادامه داد: زمانی که در مرکز اسلامی وین بودم بحثی را با این مضمون که اسلام دین مدارا است در یکی از نشست‌های دانشگاهی ارائه کردم، درباره آن آیاتی آوردم و بعد از پایان بحث، یکی از علمای مسیحی ادعا کرد که در اسلام، محبت نیست! من به او گفتم که آیا شما، قرآن خواندی؟ او پاسخ داد که نه، من به او گفتم: چگونه بین قرآن و انجیل مقایسه کردی و گفتی که در مسیحیت، محبت است و در اسلام محبت نیست! در حالی که من انجیل را خوانده ام.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم، بحث محبت را در کلام حکمای اسلامی فراوان دانست و تصریح کرد: علامه طباطبایی در ذیل تفسیر آیات مربوط به حضرت ابراهیم، این آیات را در مورد محبت دانسته است اما اساتید و عالمان غربی به دلیل عدم آشنایی با این مسائل، از نبود محبت در اسلام سخن می‌گویند. این افراد از رابطه اخلاق و دین در اسلام مطلع نیستند و مدعی بودند که دین نمی‌تواند ملل و نحل را به هم وصل کند. در حالی که دین‌ها از یک سرچشمه هستند و با یکدیگر جنگ نمی‌کنند.
وی ادامه داد: هانس کونگ به بحث قواعد طلایی اشاره می‌کرد؛ قواعدی که همه ملل و نحل آن‌ها را می‌پذیرد. برای نمونه آنچه که برای خود می‌پسندی برای دیگران هم بپسند. من از این قواعد طلایی در آیات و روایات زیاد پیدا کردم، همچون آیه «قولوا للناس حسنا» یا دعای «اللهم اشف کل مریض». امام رضا در روایتی فرمود: «التودد بین الناس نصف العقل» مهرورزی بین مردم نصف عقل است.
آیت‌الله رمضانی افزود: ما باید به دنبال رویکرد جامع نسبت به دین باشیم تا کارکرد جامع از دین را شاهد باشیم؛ رویکرد جامع یعنی دین هم ظاهر و هم باطن و هم مسئولیت فردی و هم مسئولیت جامع دارد. نمی‌شود دین این همه احکام اجتماعی داشته باشد ولی حکومت نداشته باشد. رسول اکرم(ص) در اولین فرصت حکومت تشکیل داد؛ آیت الله احمدی میانجی کتابی را به نام مکاتیب الرسول دارد که همه نامه‌های پیامبر در آن آمده است. او می‌گفت که اگر احکام اجتماعی اسلام بیشتر از احکام فردی نباشد، کمتر هم نیست. این کلام درست است چون بسیاری از ابعاد احکام فردی به ابعاد اجتماعی هم مربوط می‌شود. امروز برخی از مراجع به فقه الاجتماع توجه کرده‌اند؛ فقهی که به ابعاد اجتماعی و تمدن‌سازی می‌پردازد.
وی تأکید کرد: آن چیزی که امروزه بسیار مهم است معرفی دین با همه‌ی ابعاد آن است. نمی‌شود که اسلام احکام اجتماعی فراوانی داشته باشد و حکومت نداشته باشد، آن وقت بحث مهدویت و بحث حکومت الهی را چه می‌توان کرد؟ اسلامی که می‌تواند در برابر تفکرات مختلف بایستد، اسلام جامع است. به همین دلیل ما باید در معرفی اسلام عقلانی کوشا باشیم. چون عقلانیت دین است که زمینه‌ی معرفی دین عقلانی را در جامعه بشری فراهم می‌کند.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) درباره ابعاد مختلف دین گفت: همواره باید از سه ضلع در دین یعنی عقلانیت، معنویت و عدالت سخن گفت. عقلانیت و معنویت در هم تنیده است، معنویت در دین عقلانی است، عقلانیت در دین معنوی است و نتیجه‌اش مسئولیت‌پذیری است و نه مسئولیت‌ستیزی. امروزه چهار هزار معنویت بدلی در دنیای غرب مطرح است. البته وجود این تعداد معنویت‌های بدلی حکایت می‌کند که در نهاد انسان یک حقیقت معنوی وجود دارد. البته معنویت اصلی توسط دین ارائه می‌شود. بخشی از تحریف‌ها هم در حوزه معنویت است لذا از عرفان بدون خدا در آثار غربی‌ها سخن به میان می‌آید. بنابراین ما باید تلاش کنیم که دین را به صورت جامع معرفی کنیم، مراجعه به متن داشته باشیم و از خود متن استفاده کنیم؛ آن وقت دین در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگی و سیاسی و اقتصادی کارآمد خواهد بود.
وی درباره رویکرد انقلاب اسلامی اظهار داشت: چهل و شش هفت سال پیش این نظریه رایج بود که ما انقلاب دینی نخواهیم داشت، هر انقلابی که رخ می‌دهد یا سکولار و یا لائیسیته است. از این رو، رخ دادن انقلاب اسلامی ایران برای بطلان این نظریه کافی بود. اگر این رویکرد معرفی شود ما فاتح میدان خواهیم بود، لذا نباید به دین جزیره‌ای نگاه کنیم، بلکه باید به دین به عنوان یک قانون استاندارد در ساحت‌های گوناگون برای حیات انسان نگاه کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم عنوان کرد: دین به گونه‌ای انسان را تربیت می‌کند که او را امید سرشار وارد عرصه زندگی می‌کند و می‌تواند در میدان زندگی حضور داشته باشد. در حوزه فلسفه ما فلسفه‌خوانی، فلسفه‌دانی و فلسفه‌ورزی را داریم. یعنی نظام فکری فلسفی، حیات و زندگی را معنا می‌بخشند و این بسیار مهم است. اگر چنین رویکردی را داشته باشیم کارآمدی دین قوی خواهد بود و اسلام به لحاظ قدرت با همه می‌تواند تقابل داشته باشد، چون فکر بالاتری دارد.
وی درباره آراء و اندیشه‌های شهید مطهری گفت: شهید مطهری یک متفکر و اندیشمند بود و به خاطر قدرت اندیشه‌ای که داشت اساتید مُلحد دانشگاه جرأت مناظره با وی را نداشتند. تفکر اسلام چنین تفکری است و نباید نگاه محدودی به دین داشته باشیم، بلکه لازم است نگاه عمیق و جامع و دقیق را به دین داشته باشیم و با این رویکرد با جوانان صحبت کنیم.
آیت الله رمضانی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: برخی ادعا می‌کنند که جوانان دین گریز هستند اما من این سخن را اساساً قبول ندارم. دین به ما هو دین با فطرت انسان حرف می‌زند، اگر کسی دین را قبول نداشته باشد یعنی فطرت و حقیقت را قبول ندارد. بنابراین بشر دین گریز نیست. شوروی ۷۰ سال برای حذف دین تلاش کرد اما موفق نشد و تلاش‌ها برای محدود کردن دین هم موفق نبوده است. ما نتوانستیم دین را جامع معرفی کنیم و اشکال از ما است؛ حوزه باید در شناخت و ارائه دین بازنگری داشته باشد. چون دین یک امر کلیشه‌ای و خشک نیست، دین به بشریت روح می‌دهد و ساحت‌های بشری را تربیت می‌کند.
وی درباره جایگاه قرآن و سنت گفت: در بحث قرائت‌هایی که از دین مطرح است، مهم‌ترین منابع، قرآن و سنت است. از این رو اگر به قرآن و سنت توجه کنیم به قرائت جامع می‌رسیم. در بحث عقاید و تفسیر و احکام، وظیفه ما این است که آنچه مشهور و مستدل است، دنبال کنیم و به امور شاذ بپردازیم. البته باید از ابزارهای علمی مثل فلسفه و کلام در جای خودش استفاده کنیم. باید از ادبیاتی استفاده کنیم که مخاطب آن را بفهمد. این که بیاییم یک بخش دین را بگیریم و بخش‌های دیگر را رها کنیم، درست نیست بلکه باید همه بخش‌های دین را مطرح کنیم.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در بخش پایانی سخنان خود ابراز داشت: نظام‌ها سه قسم هستند، یک دست نظام‌های لائیک‌اند که مردم اهتمامی به حوزه‌های معنایی ندارند. به دلیل اینکه در نظام‌های سکولار مردم نسبت به مقدسات توجهی ندارند. در غرب قداست‌زدایی مطرح است و مدعی هستند که هیچ امر مقدسی وجود ندارد؛ نه مسیحیت و نه حضرت مسیح، مقدس نیست. در حالی که اغلب مردم در نظام‌های دینی نسبت به توهین به مقدسات موضع می‌گیرند. من در دوره حضورم در غرب نسبت به این امور موضع می‌گرفتم و می‌گفتم که توهین به مقدسات به معنای آزادی نیست و نباید توهین به مقدسات را ذیل آزادی بیان قرار داد. اذیت رساندن به دیگران فقط جنبه جسمانی ندارد بلکه جنبه روحی هم دارد و توهین به مقدساتِ یک میلیارد و دویست میلیون مسلمان، باعث آزار به آنان می‌شود.
گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) گفت: ما باید به دنبال رویکرد جامع نسبت به دین باشیم تا کارکرد جامع از دین را شاهد باشیم؛ رویکرد جامع یعنی دین هم ظاهر و هم باطن و هم مسئولیت فردی و هم مسئولیت جامع دارد. نمی‌شود دین این همه احکام اجتماعی داشته باشد ولی حکومت نداشته باشد.
با حضور آیت الله «رضا رمضانی» دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)، نشست هم‌اندیشی اساتید دانشگاه پیام نور با عنوان «نقش اساتید دانشگاه در معرفی اسلام جهانی» در سالن جلسات دانشگاه پیام نور استان قم برگزار شد.
آیت الله رمضانی در این نشست با اشاره به ویژگی‌های زبان قرآن اظهار کرد: قرآن یک زبان محاوره دارد که عربی است، اما یک زبان فهم هم دارد که فطرت و عقل است. حدود ۳۰۰ آیه درباره تفکر و تعقل در قرآن وجود دارد، زبان عقل دیروز و امروز و فردا نمی شناسد، قرآن به لحاظ زبان فهم، فراعصری است و فقط برای زمان پیامبر(ص) و مردم عرب نیست.
وی ادامه داد: زمانی که در مرکز اسلامی وین بودم بحثی را با این مضمون که اسلام دین مدارا است در یکی از نشست‌های دانشگاهی ارائه کردم، درباره آن آیاتی آوردم و بعد از پایان بحث، یکی از علمای مسیحی ادعا کرد که در اسلام، محبت نیست! من به او گفتم که آیا شما، قرآن خواندی؟ او پاسخ داد که نه، من به او گفتم: چگونه بین قرآن و انجیل مقایسه کردی و گفتی که در مسیحیت، محبت است و در اسلام محبت نیست! در حالی که من انجیل را خوانده ام.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم، بحث محبت را در کلام حکمای اسلامی فراوان دانست و تصریح کرد: علامه طباطبایی در ذیل تفسیر آیات مربوط به حضرت ابراهیم، این آیات را در مورد محبت دانسته است اما اساتید و عالمان غربی به دلیل عدم آشنایی با این مسائل، از نبود محبت در اسلام سخن می‌گویند. این افراد از رابطه اخلاق و دین در اسلام مطلع نیستند و مدعی بودند که دین نمی‌تواند ملل و نحل را به هم وصل کند. در حالی که دین‌ها از یک سرچشمه هستند و با یکدیگر جنگ نمی‌کنند.
وی ادامه داد: هانس کونگ به بحث قواعد طلایی اشاره می‌کرد؛ قواعدی که همه ملل و نحل آن‌ها را می‌پذیرد. برای نمونه آنچه که برای خود می‌پسندی برای دیگران هم بپسند. من از این قواعد طلایی در آیات و روایات زیاد پیدا کردم، همچون آیه «قولوا للناس حسنا» یا دعای «اللهم اشف کل مریض». امام رضا در روایتی فرمود: «التودد بین الناس نصف العقل» مهرورزی بین مردم نصف عقل است.
آیت‌الله رمضانی افزود: ما باید به دنبال رویکرد جامع نسبت به دین باشیم تا کارکرد جامع از دین را شاهد باشیم؛ رویکرد جامع یعنی دین هم ظاهر و هم باطن و هم مسئولیت فردی و هم مسئولیت جامع دارد. نمی‌شود دین این همه احکام اجتماعی داشته باشد ولی حکومت نداشته باشد. رسول اکرم(ص) در اولین فرصت حکومت تشکیل داد؛ آیت الله احمدی میانجی کتابی را به نام مکاتیب الرسول دارد که همه نامه‌های پیامبر در آن آمده است. او می‌گفت که اگر احکام اجتماعی اسلام بیشتر از احکام فردی نباشد، کمتر هم نیست. این کلام درست است چون بسیاری از ابعاد احکام فردی به ابعاد اجتماعی هم مربوط می‌شود. امروز برخی از مراجع به فقه الاجتماع توجه کرده‌اند؛ فقهی که به ابعاد اجتماعی و تمدن‌سازی می‌پردازد.
وی تأکید کرد: آن چیزی که امروزه بسیار مهم است معرفی دین با همه‌ی ابعاد آن است. نمی‌شود که اسلام احکام اجتماعی فراوانی داشته باشد و حکومت نداشته باشد، آن وقت بحث مهدویت و بحث حکومت الهی را چه می‌توان کرد؟ اسلامی که می‌تواند در برابر تفکرات مختلف بایستد، اسلام جامع است. به همین دلیل ما باید در معرفی اسلام عقلانی کوشا باشیم. چون عقلانیت دین است که زمینه‌ی معرفی دین عقلانی را در جامعه بشری فراهم می‌کند.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) درباره ابعاد مختلف دین گفت: همواره باید از سه ضلع در دین یعنی عقلانیت، معنویت و عدالت سخن گفت. عقلانیت و معنویت در هم تنیده است، معنویت در دین عقلانی است، عقلانیت در دین معنوی است و نتیجه‌اش مسئولیت‌پذیری است و نه مسئولیت‌ستیزی. امروزه چهار هزار معنویت بدلی در دنیای غرب مطرح است. البته وجود این تعداد معنویت‌های بدلی حکایت می‌کند که در نهاد انسان یک حقیقت معنوی وجود دارد. البته معنویت اصلی توسط دین ارائه می‌شود. بخشی از تحریف‌ها هم در حوزه معنویت است لذا از عرفان بدون خدا در آثار غربی‌ها سخن به میان می‌آید. بنابراین ما باید تلاش کنیم که دین را به صورت جامع معرفی کنیم، مراجعه به متن داشته باشیم و از خود متن استفاده کنیم؛ آن وقت دین در عرصه‌های مختلف از جمله فرهنگی و سیاسی و اقتصادی کارآمد خواهد بود.
وی درباره رویکرد انقلاب اسلامی اظهار داشت: چهل و شش هفت سال پیش این نظریه رایج بود که ما انقلاب دینی نخواهیم داشت، هر انقلابی که رخ می‌دهد یا سکولار و یا لائیسیته است. از این رو، رخ دادن انقلاب اسلامی ایران برای بطلان این نظریه کافی بود. اگر این رویکرد معرفی شود ما فاتح میدان خواهیم بود، لذا نباید به دین جزیره‌ای نگاه کنیم، بلکه باید به دین به عنوان یک قانون استاندارد در ساحت‌های گوناگون برای حیات انسان نگاه کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم عنوان کرد: دین به گونه‌ای انسان را تربیت می‌کند که او را امید سرشار وارد عرصه زندگی می‌کند و می‌تواند در میدان زندگی حضور داشته باشد. در حوزه فلسفه ما فلسفه‌خوانی، فلسفه‌دانی و فلسفه‌ورزی را داریم. یعنی نظام فکری فلسفی، حیات و زندگی را معنا می‌بخشند و این بسیار مهم است. اگر چنین رویکردی را داشته باشیم کارآمدی دین قوی خواهد بود و اسلام به لحاظ قدرت با همه می‌تواند تقابل داشته باشد، چون فکر بالاتری دارد.
وی درباره آراء و اندیشه‌های شهید مطهری گفت: شهید مطهری یک متفکر و اندیشمند بود و به خاطر قدرت اندیشه‌ای که داشت اساتید مُلحد دانشگاه جرأت مناظره با وی را نداشتند. تفکر اسلام چنین تفکری است و نباید نگاه محدودی به دین داشته باشیم، بلکه لازم است نگاه عمیق و جامع و دقیق را به دین داشته باشیم و با این رویکرد با جوانان صحبت کنیم.
آیت الله رمضانی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: برخی ادعا می‌کنند که جوانان دین گریز هستند اما من این سخن را اساساً قبول ندارم. دین به ما هو دین با فطرت انسان حرف می‌زند، اگر کسی دین را قبول نداشته باشد یعنی فطرت و حقیقت را قبول ندارد. بنابراین بشر دین گریز نیست. شوروی ۷۰ سال برای حذف دین تلاش کرد اما موفق نشد و تلاش‌ها برای محدود کردن دین هم موفق نبوده است. ما نتوانستیم دین را جامع معرفی کنیم و اشکال از ما است؛ حوزه باید در شناخت و ارائه دین بازنگری داشته باشد. چون دین یک امر کلیشه‌ای و خشک نیست، دین به بشریت روح می‌دهد و ساحت‌های بشری را تربیت می‌کند.
وی درباره جایگاه قرآن و سنت گفت: در بحث قرائت‌هایی که از دین مطرح است، مهم‌ترین منابع، قرآن و سنت است. از این رو اگر به قرآن و سنت توجه کنیم به قرائت جامع می‌رسیم. در بحث عقاید و تفسیر و احکام، وظیفه ما این است که آنچه مشهور و مستدل است، دنبال کنیم و به امور شاذ بپردازیم. البته باید از ابزارهای علمی مثل فلسفه و کلام در جای خودش استفاده کنیم. باید از ادبیاتی استفاده کنیم که مخاطب آن را بفهمد. این که بیاییم یک بخش دین را بگیریم و بخش‌های دیگر را رها کنیم، درست نیست بلکه باید همه بخش‌های دین را مطرح کنیم.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در بخش پایانی سخنان خود ابراز داشت: نظام‌ها سه قسم هستند، یک دست نظام‌های لائیک‌اند که مردم اهتمامی به حوزه‌های معنایی ندارند. به دلیل اینکه در نظام‌های سکولار مردم نسبت به مقدسات توجهی ندارند. در غرب قداست‌زدایی مطرح است و مدعی هستند که هیچ امر مقدسی وجود ندارد؛ نه مسیحیت و نه حضرت مسیح، مقدس نیست. در حالی که اغلب مردم در نظام‌های دینی نسبت به توهین به مقدسات موضع می‌گیرند. من در دوره حضورم در غرب نسبت به این امور موضع می‌گرفتم و می‌گفتم که توهین به مقدسات به معنای آزادی نیست و نباید توهین به مقدسات را ذیل آزادی بیان قرار داد. اذیت رساندن به دیگران فقط جنبه جسمانی ندارد بلکه جنبه روحی هم دارد و توهین به مقدساتِ یک میلیارد و دویست میلیون مسلمان، باعث آزار به آنان می‌شود.
گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید.